ΠΕΤΡΟΛΑΓΙΑΝΝΙΚΟ -ΜΑΝΙΑΤΙΚΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ

,<<  Τα γένη  και  η οικογένεια  στην παραδοσιακή  κοινωνία της  Μάνης >>

Ελευθέριος  Π. Αλεξάκης  -     Αθήναι  1980 

 {   Σελίδα 120 }.

                       <<  ΠΕΤΡΟΛΑΓΙΑΝΝΙΚΟ >>.

. ΟΙ αντίπαλοι τους κάλεσαν γιά συμμάχους τούς Ξαρχαίους εγκαταστήσανε στό δικό τους μαχαλά. ΟΙ συντροφίες γίνονταν μέ καί παρουσία Ιερέα στήν έκκλησία. Δέν όρκίζονταν όμως οί σύμμαχοι στο  Ευαγγέλιο, άλλά στα όπλα τους. Ήταν ουσιαστικά μιά στρατιωτική συμμαχία μέ ανταλλάγματα καί άπό τις δυό πλευρές. Π.χ. σέ αντάλλαγμα στρατιωτική ενίσχυση παραχωρούσαν στους συμμάχους γαίες γιά γεια καί εγκατάσταση στό χωριό. Συμμαχία όμως μπορούσε νά γίνει χωρίς οί σύμμαχοι νά εγκατασταθούν κοντά στό μαχαλά του συμμάχου  τους. Μιά άπό τις πιό γνωστές συμμαχίες ή συντροφίες ήταν τό λεγόμενο ..             << Πετρολαγιάννικο» τής Προσηλιακής Μάνης {10}.

Πρόκειται γιά συμμαχία γενών που  οργάνωσαν οί Καλκαντήδες άπό τό Σκουτάρι καί ό Πέτρος Τζαφέρης  με άλλους καί έφτανε ώς τή Λάγεια, γι’ αύτό ονομάστηκε  Πετρολαγιάννικο και μετείχαν πολλά γένη σ`αύτή τή συμμαχία, ή οποία στρεφόταν έναντι  Νικλιάνων καί τών σοϊλήδων τής περιοχής.

Συντροφίες συναντώνται ώς τήν Περιοχή του Οιτύλου· π.χ. τό γένος τής κάτω Καρέας, οι Ταβουλαραϊοι, είχαν συντροφία Στεφανοπουλαίους του Οιτύλου .
“Έχουμε αναφέρει ήδη, ότι ή Νότια Μάνη ώς πρός τήν πολιτική  οργάνωση παρουσιάζει σημαντική διαφορά άπό τήν “Εξω καί Προσηλιακή, όπου συναντώνται οί κληρονομικές καπετανίες ή τα καπετανάτα   (βλ. χάρτη άρ. 3). Στήν Περιοχή αύτή ένα γένος, ένα Περισσότερα γένη καί χωριά, ώς ‘ένα ύπεργένος ή φυλή, μπορούσαν να οργανωμένα κάτω άπό τή διοίκηση ένός κληρονομικού  αρχηγού, του καπετάνιου. Οι πιό γνωστές καί πιό μεγάλες καπετανίες ήταν δέκα:
1}.καπετανία του Καπετανάκη στα Τρικότσοβα. 
2) Του Κουμουνδουράκη στο - 
Σταυροπήγι. 
3) Του Μούρτζινου — Τρουπάκη στήν Καρδαμύλη (‘Ανδρουβίστα).
 4) Του Χρηστέα στήν Πλάτσα. 
5) Του Κυβέλου στή Μηλιά.         
6}.  Του Δουράκη στή Μεγάλη Καστάνια.
 7) Του Βενετσανάκη στή μικρή Καστάνια (Καστάνιτσα). 
8) Του Μαυρομιχάλη στήν Τσίμοβα (‘Αρεόπολη).
 9 _ Του Γρηγοράκη στό Μαυροβούνι — Μαραθονήσι (Γύθειο) 
καί 10) Τού Καβαλιεράκη στήν Καρυούπολη.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
<<  To Πετρολαγιάννικο η σημαντική αυτή Μανιάτικη  Συμμαχία- Συντροφία Οικογενειών στη Μάνη υπήρξε ένας σημαντικκός πρωτογενής και αυτοδημιούργητος κοινωνικός Θέσμος κυρίως στην Ανατολική Μάνη από το 1750 μέχρι το 1850 περίπου. Από το 1750 μέχρι  το 1800  περίπου σε όλη την περιοχή της Μάνης  οι σχέσεις των κατοίκων είχε διαταραχθεί  σε μεγάλη έκταση. Δηλαδή  επικρατούσε παντελής έλλειψη τάξης και ασφάλεις με παντελή έλληψη  κρατικής - Δημόσιας εξουσίας. Αυτό το κοινωνικό φαινόμενο οδηγούσε στην αυτοδικία, στην ανασφάλεια και στην εγκληματικότητα.
Για την αντιμετώπιση αυτού του σοβαρού και κοινωνικού φαινομένου, προβλημάτισε κάποια πρόσωπα με εμφυτα- φυσικά  ηγετικά προσόντα να ενεργήσουν για την εξασφάλιση κάποιου είδους αυτοπροστασίας - αυτοάμυνας στους κατοίκους τη Μάνης.>>.
Λεωνίδας Π.Τζεφεράκος
============================================================

==============================================================

 Πέτρος  Καλονάρος                                                                               

    <<  Μάνη >>Κάστρο  της παράδοσης.                                                      Φύση, Ιστορία,Έθιμα,Θρύλοι. { σελίδα 71-72 }.

Αύτό τό δρόμο πρέπει νά πήραν τότε  και  οι ξεσπιτωμένοι άπ τούς πολέμους Νικλιάνοι καί μέ τήν τόλμη τού άπελπισμένου κατόρθωσαν να φτάσουν μέχρι τή Μέσα Μόνη. Ίσως νά έφθασαν όχι σέ λίγο καιρό, άλλά ύστερα από χρόνων ζωή σκηνιτών καί ύστερα άπό διαμάχες καί φονικά μέ τούς ντόπιους κατοίκους.
Οι διαμάχες αύτές καί τό φονικά τί άλλο μπορούσαν νά έχουν τήν αιτία παρά την γη καί τήν κατοικία; Η χώρα άγονη πάντα καί αρκετά πυκνοκατοικημένη, δέ χωρούσε άλλους. ΟΙ νέοι επιδρομείς όμως, σκληρότεροι άπ τήν ξεσπιτωμένη ζωή τους, εξυπνότεροι ‘ίσως καί πιό προηγμένοι, πάντως καλύτερα οπλισμένοι, κατόρθωσαν νά επικρατήσουν σέ βάρος τών ντόπιων.
“Έτσι εξηγείται πώς οι Νικλιάνοι Έχουν τό σχετικώς καλύτερα, τα πιό καρποφόρα χωράφια καί σι συνοικισμοί τους είναι χτισμένοι στό πιό στρατηγικό μέρη. Τά κέρδισαν μέ πολύ μα, μέ φοβερούς πολέμους καί φονικά καί από τότε χρονολογούνται οι μεγάλες μανιάτικες έχθρες, όπου σφυρηλατήθηκαν καί τό σκληρά έθιμα τού γδικιωμού — τής Εκδικήσεως.
Η ΑΛΛΗΛΟΕΞΟΝΤΩΣΗ
Τήν αλυσίδα τών πολέμων καί τών εκδικήσεων, μαρτυρούν ολοζώντανα οι ατέλειωτοι «τρόχαλοι» όπως λένε εκεί στή Μόνη τούς σωρούς τών ερειπίων.
Ολόκληρα χωριά καταστραμμένα μέ εκατοντάδες σπίτια υπάρχουν εκεί κάτω. βουβοί μάρτυρες τόσων δραματικών καταστροφών καί φόνων μεταξύ οικογενειών συγγενικών πολλές Φορές.
Οι διαμάχες τών οικογενειών τής Μάνης Είχαν πάντοτε αφορμή βαθιά καί πραγματική τή στενότητα τού τόπου αλλά παρουσιάζονταν καί άλλες αφορμές — ασήμαντες.
Πολλές φορές ή έχθρα βαστούσε τόσα πολλά χρόνια ώστε δέ θυμόντουσαν οι οικογένειες τήν αρχική αφορμή τής έχθρας, πού συχνό ήταν ασήμαντη, ενώ Είχαν σκοτωθεί τόσοι κι απ’ τό δύο μέρη.
Παλιά δέν μάλωναν οικογένεια μέ οικογένεια, αλλά συνασπισμός οικογενειών μέ συνασπισμό. Αύτές τις συμμαχίες τις έλεγαν « συντροφιές >>. Τότε στή Μέσα Μάνη η κατάσταση ήταν απελπιστική. Δέν υπήρχε ούτε μιά ελιά, γιατί όσες ήταν είχαν καταστραφεί καί ποιός νά φυτέψει άλλες.
Μιά άπ’ τις τρομερές εποχές τής Μάνης είναι άπ’ τό 1716 μέχρι τό 1821. Ίσως να μην είναι ή τρομερότερη, αλλά έχουμε γι’ αυτή ντοκουμέντα, ιδίως τό Σημειωματάριο τού Λαγιάτη Παπαδάκη [.1}, πού έκανε τό χειρούργο γιό τις «λαβωμές» των Μανιατών στις έχθρες τους.
Αμέσως μετά τήν έξωση τού “Οθωνος ξαναρχίζει τό «Μανιάτικο», δηλαδή καταργείται τό κράτος τού Νόμου καί αρχίζουν οί παλιές εχθροπραξίες καί τό φονικά.               
 ‘Η τρομερή αυτή περίοδος διαρκεί από  τό 1862 ώς τό 1866. “Όλοι τότε ήταν κλεισμένοι στα σπίτια  καί στους πύργους. Τό ντουφέκι καί τό κανόνι θέριζαν κόσμο καί χάλαγαν σπίτια καί πύργους. Τότε μάλωναν μεταξύ τους όχι μονάχα δυνατές οικογένειες, άλλά καί πολλοί άχαμνόμερο, τα  έβαλαν μέ Νικλιάνους, κάνοντας μιά συμμαχία μεταξύ αδυνάτων οικογενειών πού τήν ονόμασαν Πετρολαγιάννικο 
Τό κακό σταμάτησε στό ’67 [ 1867] μ’ ένα γενικό συμβιβασμό, πού κατόρθωσε νά κάνει ένας υπολοχαγός  Παναγιωτόπουλος, απεσταλμένος τής κυβερνήσεως μέ στρατό. Αυτόν πρέπει νά θεωρούν στή Μάνη τόν Πρώτο «γέροντα», δηλαδή τόν πιό ευεργετικό συμβιβαστή τού τόπου, γιατί άπό τότε σταμάτησαν οί συντροφικές ‘έχθρες τών Μανιατών καί έμειναν πολύ λιγότερες καί περιορισμένες μεταξύ δύο οικογενειών. Κι αύτές πάλι έγιναν λιγότερες ακόμη χάρη στό Μιχ. Κατσιμαντή, Μανιάτη, έγκαταστημένο στή Σύρα, πού ήρθε πολλές Φορές στή Μέσα Μάνη καί κατόρθωσε νά πείσει μέ χίλια βάσανα τούς κατοίκους να κάνουν τό συνοικισμό τού Γερολιμένα χτίζοντας κάθε οικογένεια ένα σπιτάκι, αφού αυτός ‘έδωσε τό παράδειγμα.
‘Από τότε χτίστηκαν σπίτια στό Γερολιμένα, Πόρτο-Κάγιο, ύστερα στό Μέζαπο καί άρχισαν να πιάνουν τό ιστιοφόρα καί τά βαπόρια καί οι Μανιάτες νά επικοινωνούν συχνό πυκνά μέ τή Σύρα τόν Πειραιά, τήν Καλαμάτα. Τότε τό ρεύμα τής μεταναστεύσεως αρχίζει νά δυναμώνει, ιδίως στον Πειραιά τόσο ώστε σήμερα οι Μανιάτες τής Μάνης είναι λιγότεροι άπ’ τούς Μανιάτες τού Πειραιά καί τής Καλαμάτας μαζί.
Οι Μανιάτικες εποικήσεις είχαν λοιπόν σαν αίτια τις οικογενειακές έχθρες πού προκαλούνταν παλιά άπ’ τό στενόχωρο αγώνα τής στέγης καί τής υπάρξεως μέσα στό περιορισμένο έδαφος τής Μάνης.
Παρ’ όλα τα φαινόμενα να προσέξει κανείς τις λεπτομέρειες τών παλαιών εθίμων τής έχθρας, θά δει ότι καί μέσα στήν εκδίκηση δέν ήταν απλώς το δικαίωμα αλλά καθήκον και δε μπορούσε κανείς να ζήσει εκεί κάτω τίμια, αν δεν κρατούσε το έθιμο. Η εκδίκηση ήταν ζήτημα τιμής ώστε , αιμοβόρος ή όχι, έπρεπε να κάμει το καθήκον του.  
Τό Σημειωματάριο τού Παπαδάκη ύπάρχει άπό χρόνια στό  Εθνολογικό Μουσείο και αναφέρεται στον Επίσημο Κατάλογο του. Πρώτος τό ανέφερε ό Σ. Λάμπρος στον Ν. · Ελληνομνήμονα, τόμ. 14 (1 917/20) σσ. 51 - 78. έπειτα τό παρουσίασε ολόκληρο τό Περιοδικό: << η Φωνή τού Βιβλίου>>.
2.  Πετρολαγιάννικο ονομάστηκε κατά απομίμηση μιάς άλλης παλαιότερης συμμαχίας οικογενειών στήν περιφέρεια τού Κότρωνα από κάποιο Πέτρο Τζαφέρη, πού ένωσε διάφορες οικογένειες τής προσηλιακής Μόνης (Κότρωνα, Αργίλια, Δρυαλί, Λάγια).

 ==========================================================================
   ΕΠΩΝΥΜΑ   ΣΤΗΝ  ΜΑΝΗ
==========================================================================

ΜΑΝΗ: Μητριαρχία με ονόματα πατριαρχίας.

 Μορφή και εξέλιξη των Μανιάτικων επωνύμων

Του Λευτέρη Αλεξάκη, Δ/ντή στο Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

«Τα εις -έας και εις -άκης είναι φύσει Μανιατάκης,

τα εις -έας και εις -άκος είναι πάντα Μανιατάκος,

τα εις -όπουλος και –πούλος

είναι μπάσταρδος και μούλος»

Είναι λαϊκή έκφραση στη Μάνη

Η μελέτη των επωνύμων είναι απαραίτητη για την κατανόηση της κοινωνικής οργανώσεως και του όλου πολιτισμού ενός λαού. Πολύ περισσότερο, πιστεύουμε, αυτή είναι αναγκαία για την κατανόηση των θεσμών της Μάνης, γιατί εδώ τα επώνυμα παίζουν σπουδαιότατο ρόλο στη συνοχή τη συγκρότηση των διαφόρων συγγενικών ομάδων.

Ο πυρήνας του μανιάτικου επωνύμου προέρχεται, στο μεγαλύτερο ποσοστό, όπως και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, από πατρώνυμο, παρωνύμιο (παρατσούκλι), επαγγελματικό ή εθνικό όνομα (πατριδωνυμικό) με την προσθήκη, συνήθως, των παραγωγικών καταλήξεων -άκης, -έας, -άκος και σπανιότατα -άρος, -ούνης (ούνιας). Άλλες καταλήξεις, γνωστές από ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, όπως -ούδης, -ίδης, -πούλος, συναντώνται σε πολύ μικρό αριθμό στη Μάνη (Νικολούδης, Κουταλίδης από τη Μηλιά και τη Σελίνιτσα του τέως δήμου Λέκτρου, Στεφανόπουλος, η γνωστή οικογένεια από το Οίτυλο, Παπαδόπουλος από τη μεγάλη Καστάνια, Γεωργόπουλος από τους Πιόντες κ.ά.). Πάντως, η γενικότερη αντίληψη είναι πως τα επώνυμα των τελευταίων τύπων δεν είναι γνήσια μανιάτικα.

Στην κατηγορία των τυπικών μανιάτικων επωνύμων πρέπει να προστεθούν επιπλέον όσα σχηματίζονται με το πατρώνυμο και το βαπτιστικό· π.χ. Γιαννακόδημος (δηλαδή ο Δήμος του Γιαννάκου), ή με το όνομα του παππού και το συνθετικό εγγόνας· π.χ. Γιαννόγγονας (Πετράγγονας). Τα τελευταία είναι συνηθισμένα στη Μέσα και Νότια Προσηλιακή Μάνη.

Εκτός από τα ανωτέρω τυπικά ονόματα με τις γνωστές καταλήξεις υπάρχουν, σε μεγάλη έκταση, και επώνυμα που προέρχονται, όπως σημείωσα, από παρωνύμια (παρατσούκλια), χωρίς αυτές τις καταλήξεις· π.χ. Κελεπούρης, Κουλουμπέρης κ.ά., καθώς και αυτά που σχηματίζονται με το παρωνύμιο και το βαπτιστικό Καλογερόγιαννης (Καλόγερο + Γιάννης), Βαβουλόγιαννης (Βαβουλάς + Γιάννης), Κουτσολιάς (Κουτσός + Ηλίας), Κουφογιάννης (Κουφός + Γιάννης) κ.ά.

1)Από τη μελέτη των επωνύμων των γενεαλογιών που συγκέντρωσα, τα τυπικά σε -άκης, -έας και -άκος επώνυμα έχουν συχνότητα γύρω στα 60%, 2) ενώ τα άτυπα γύρω στα 40%, 3) επίσης, επώνυμα, που ήταν αρχικά παρωνύμια (παρατσούκλια) ή προέρχονται απ’ αυτά, φθάνουν γύρω στα 65%, 4) αυτά που προέρχονται από επαγγελματικά ονόματα σε 5% και 5) εκείνα που προέρχονται από πατρώνυμα γύρω στα 30%.

Από τα ποσοστά αυτά φαίνεται ότι τα παρωνύμια στη Μάνη, όπως και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, παίζουν σπουδαίο ρόλο για το σχηματισμό του επωνύμου. Σε ορισμένα μάλιστα χωριά της Έξω Μάνης του τέως Δήμου Καρδαμύλης η απόδοση των παρωνυμιών χαρακτηρίζεται από ολόκληρη «τελετουργία». Συγκεντρώνονται όλοι στο καφενείο, όπου καλούν και τον υποψήφιο, χωρίς να το γνωρίζει, για το χαρακτηρισμό. Εκεί προσπαθούν να ξεχωρίσουν κάτι περίεργο από τη συμπεριφορά του και τη μορφή του. Όποιος το εντοπίσει πρώτος, σηκώνει το ποτήρι και λέει:

«να μας ζήσεις τάδε (παρατσούκλι)», βλ. λεπτομέρειες: Σ.Λ. χφ 1647, σ. 181-185 (Γεωργ. Μπεσμπέα, Εξωχώρι Καλαμάτας 1972).

Πρέπει, εξάλλου, να αναφέρουμε πως ένας Μανιάτης μπορεί να έχει, εκτός από το επίσημο επώνυμο με το οποίο «γράφεται», περισσότερα ονόματα (παρεπώνυμα), που προέρχονται από την ονομασία των γενούν και των διάφορων κλάδων και υποκλάδων τους, η χρήση τους όμως είναι διαφορετική.

Τα εις -άκης είναι τα παλαιότερα
Από τα επώνυμα με τις τυπικές μανιάτικες καταλήξεις αυτά που καταλήγουν σε -άκης είναι τα παλαιότερα. Τα συναντάμε ήδη σε διάφορα έγγραφα που έχουν φτάσει ως εμάς και χρονολογούνται απ' το 1600 και εξής.

Τα ανωτέρω επώνυμα είχαν αρχικώς υποκοριστική σημασία, που αργότερα εξελίχθηκε σε πατρωνυμική. Ο σχηματισμός τους έπαψε, καθώς φαίνεται, οριστικά γύρω στα 1800, οπότε τα επώνυμα αυτά αντικαταστάθηκαν από εκείνα που έχουν καταλήξεις -έας και -άκος, τα γνωστά τυπικά μανιάτικα. Τα επώνυμα με τις καταλήξεις σε -άκης διατηρούνται μέχρι τελευταία στη μανιάτικη αποικία της Κορσικής, γιατί η ιστορική μοίρα των Μανιατών αυτών υπήρξε διαφορετική.

Γνωρίζουμε βέβαια ότι τα επώνυμα σε -άκης επιχωριάζουν σήμερα κυρίως στην Κρήτη. Αυτός είναι ένας λόγος, που μερικοί Μανιάτες, όχι λόγιοι ασφαλώς, πιστεύουν ότι όσοι έχουν τέτοια επώνυμα, κατάγονται από το ανωτέρω νησί.

Φαίνεται ότι πολλοί οδηγήθηκαν σ' αυτή την εσφαλμένη αντίληψη, επειδή τα ονόματα αυτά έπαψαν να σχηματίζονται κατά τη νεώτερη περίοδο. Άλλος λόγος που προκαλεί τη σύγχυση είναι ότι και οι Μανιάτες παλαιότερα φορούσαν βράκες. Οπωσδήποτε πρέπει να εγκαταστάθηκαν Κρητικοί στη Μάνη καθώς και Μανιάτες στην Κρήτη, αλλά υστερότερα, ιδιαίτερα στις κρίσιμες ιστορικές στιγμές, όπως τα 1669 (υποταγή της Κρήτης στους Τούρκους), καθώς και στα 1715 (ανακατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους) και 1770 (μετά τα Ορλωφικά).

Συνεπούς, τα επώνυμα αυτά δεν έχουν καμιά σχέση με τα παλαιότερα μανιάτικα, που υπήρχαν, όπως είδαμε, πριν από το 1600. Συνάγεται, εξάλλου, με βάση τη μελέτη των παλαιότερων κρητικών εγγράφων, ότι ονόματα σε -άκης ουσιαστικά δεν συναντώνται στην Κρήτη πριν από το 1700. Απ' αυτό πρέπει να δεχτούμε ότι είναι πιθανότερη η μανιάτικη επίδραση στο σχηματισμό των κρητικών επωνύμων.

Ο λόγος της υπάρξεως των ανωτέρω επωνύμων στη Μάνη οφείλεται στο γεγονός ότι προέρχονται από ένα παλαιό βυζαντινό πολιτιστικό στρώμα. Τα παλαιότερα αυτά ονόματα είχαν αρχική κατάληξη σε -άκιος (πρβλ. Σταυράκιος, Ισαάκιος), που μετέπεσε σε -άκης. Αυτά διατηρήθηκαν στην Κρήτη, ενώ στη Μάνη μετά το 1800 αντικαταστάθηκαν από τα επώνυμα σε -έας και -άκος. Όπως ήδη αναφέραμε, τα επώνυμα σε -άκης είναι τα παλαιότερα. Γι' αυτό είναι πιθανό, όταν συναντούνται, να αποδίδονται σε παλαιότερα γένη της Μάνης και μάλιστα σε ιδιαίτερους σχηματισμούς με περιεκτική σημασία, όπως Ροβυθιάνοι, Μπουτζουναριάνοι, Μιχαλακιάνοι (από το Ροβυθάκης, Μπουτζουναράκης, Μιχαλακάκης) κ.ά., δηλαδή αυτοί που ανήκουν σ' αυτό το γένος. Οι σχηματισμοί αναφέρονται σε μια κατηγορία, σε ένα σύνολο δηλαδή μελών γένους, και δεν γίνεται συνήθους χρήση τους ως επωνύμων. Στις ηγετικές όμως οικογένειες το πρωταρχικό όνομα του γένους αρκετά συχνά διατηρείται και ως επώνυμο, γιατί για λόγους πολιτικούς και γοήτρου, οι οικογένειες αυτές έχουν μεγαλύτερη συνοχή· π.χ. Τρουπάκης, Τρουπιάνοι, αλλά και Τρουπάκηδες. Στις άλλες περιπτώσεις λέγεται: αυτός είναι Ροβυθιάνος - και όχι αυτός λέγεται Ροβυθάκης ή Ροβυθιάνος. Απ' αυτόν πάλι τον περιεκτικό τύπο έχουμε το σχηματισμό αντίστοιχων επιθέτων με τις καταλήξεις -ιάνικος -η-ο-α. π.χ. «τα Ροβυθιάνικα», δηλαδή ο μαχαλάς των Ροβυθιάνων, τα «Ξανθιάνικα αλώνια», δηλαδή τα αλώνια που ανήκουν στους Ξανθιάκους. Τα επώνυμα σε -άκης δεν συναντώνται σε μιαν ορισμένη περιοχή της Μάνης, αλλά σε όλη την έκτασή της.

Τα εις -έας
Τα επώνυμα που λήγουν σε -έας δεν έχουν τόσο παλαιά επίδοση, όσο τα πρώτα. Σε έγγραφα, που χρονολογούνται από τα 1618 και ύστερα, τα ονόματα αυτά συναντώνται σπανιότατα, για να γίνουν συχνότερα μετά το 1730 και να γενικευθούν μετά το 1800. Ο σχηματισμός τους συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Υπάρχει η λαϊκή αντίληψη ότι τα ανωτέρω ονόματα είναι πολύ αρχαία και σχηματίζονται κατά τον τύπο των, Αχιλλέας, Ατρέας, Τυδέας. Τούτο, από επιστημονική άποψη, είναι ως ένα σημείο σωστό. Ο Φαίδων Κουκουλές υποστηρίζει ότι τα μανιάτικα αυτά επώνυμα προέρχονται από παλαιά επαγγελματικά ονόματα και μεγεθυντικά επίθετα σε -έας, ενώ για τα άλλα που προέρχονται από πατρώνυμα πιστεύει ότι σχηματίζονται κατ' αναλογία προς τα προηγούμενα απ' τον πληθυντικό των γενών π.χ. Αντωναίοι - Αντωνέας. Τα παράγωγα επίθετα από τα επώνυμα αυτού του είδους σχηματίζονται με τις καταλήξεις -έικος -η-ο-α, π.χ. τα Αντωνέικα (συνοικία χωριού), τα Χρηστέικα (οικισμός της Έξω Μάνης). Τα επώνυμα σε -έας εξαπλώνονται από την περιοχή της Καλαμάτας και φτάνουν νότια ως το Οίτυλο και ανατολικά ως την Αράχοβα και τη μεγάλη Καστάνια. Στα βόρεια, ίχνη επωνύμων με τέτοια κατάληξη συναντώνται ως την Αλαγονία.
Τα εις -ακος
Η τρίτη κατηγορία των επωνύμων σε -άκος ακολουθεί την εξέλιξη των επωνύμων σε -άκης τα οποία αντικαθιστά. Αρκετές φορές μάλιστα έχουμε και μετατροπές επωνύμων με καταλήξεις -άκης σε αντίστοιχα με -άκος (πρβ. Νηφάκης - Νηφάκος, Ροζάκης - Ροζάκος κ.ά.). Και αυτά τα επώνυμα είναι υποκοριστικά, που μεταβάλλονται σε πατρωνυμικά. Ετυμολογικά η κατάληξη -άκος βασίζεται στην παλαιότερη κατάληξη -άκιος με αποβολή του ιώτα. Ο σχηματισμός της όμως είναι μεταγενέστερος της καταλήξεως -άκης. Τα αντίστοιχα περιεκτικά και αυτών των επωνύμων σχηματίζονται με την κατάληξη -ιάνοι, π.χ. Πουλικάκος - Πουλικιάνοι. Τα επίθετα από τα επώνυμα αυτά σχηματίζονται, όπως και τα αντίστοιχα σε -άκης, με κατάληξη -ιάνικος, -η -ο -α, δηλαδή Πουλικιάνος, Πουλικιάνικα (συνοικία) κτλ.

Τα επώνυμα αυτής της κατηγορίας συναντώνται στην περιοχή της Μηλέας του τέως Δήμου Λεύκτρου και στο Οίτυλο, στη Μέσα και Προσηλιακή Μάνη και φτάνουν μέχρι τα Μπαρδουνοχώρια και την Επίδαυρο Λιμηρά, περιλαμβάνοντας ουσιαστικά όλη τη νότια Λακωνία.

Τα επώνυμα σε -έας και -άκος, ως μεταγενέστερα, από ομάδες ή υποδιαιρέσεις παλαιότερων γενών με επώνυμα συνήθως σε -άκης, ή σε γένη που έχουν δημιουργηθεί πρόσφατα με απόσχιση. Ένας λόγος, που τα επώνυμα σε -έας και -άκος είναι τόσο διαδεδομένα, είναι ότι η ανάπτυξή τους συνέπεσε με τη δημιουργία των μητρώων των δήμων και των δημοτολογίων μετά το 1840, οπότε έπρεπε οι δημότες να δηλώσουν ποιο επώνυμο επιθυμούσαν να κρατήσουν και φυσικά αυτοί προτιμούσαν εκείνο, με το οποίο ήταν περισσότερο γνωστοί ή διακρίνονταν, δηλαδή της υποομάδας ή γενιάς του γένους.

Από άποψη εθνική, τα επώνυμα είναι, κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, ελληνικής ετυμολογίας. Πολλά μάλιστα έχουν βυζαντινή προέλευση. Μερικά έχουν αρβανίτικη και αρβανιτοβλάχικη ετυμολογία ή προέλευση (όπως Σουλέας, Γκινάκης, Λεωτσάκος, Νταβάκης, Δριβάκος, Μερκούρης κ.ά.), καθώς και τουρκική (όπως Μπουγιουγκλάκης, Γιολντασέας, Γαρδάσης κ.ά.). Συναντούνται επίσης, ελάχιστα με ιταλοβενετσιάνικη αφετηρία (όπως Βενετσανάκης, Πιερράκος, Λιμπεράκης, Καμπάνης) και πολύ λιγότερα με εβραϊκή (Αβραμάκης, Βρεόπουλος, Σολωμονάκης).

Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε, ότι στα μανιάτικα επώνυμα είναι δυνατό να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της κοινωνικής συγκροτήσεως και του πολιτισμού της Μάνης, καθώς και τις ξένες επιδράσεις που η περιοχή δέχτηκε κατά καιρούς.

Τα ονόματα που σημαίνουν τον τόπο που κατάγεσαι: - ιανος, ανος - κεχρι κεχριάνος, χωριό Κεχριάνικας.
- Μαλεύρι Μαλευριάνος, χωριό Μαλευριάνικα.
- γερακάρι Γερακαριάνος, χωριό Γερακαριάνικα όπως Νυκλιάνικα, Κριαλιάνικα, Καλαποθαριάνικα.

Αντρωνυμικά: Η γυναίκα παίρνει πάντα το όνομα του άντρα της και το βαφτιστικό και το οικογενειακό:
- ου, -αίνα όπως Βασιλού, Δημητρού, Γιαννού, Γιωργάκαινα, Νικολάκαινα.

Της νύφης με το βαφτιστικό όνομα του πεθερού Βασιλού Δημητρόνυφη, Πετρού Μεσισκλόνυφη, Τσατσουλόνυφη, Κυριαζόνυφη, από Δημητράκου - Μεσίσκλη

---

[ Μανιάτικα Επώνυμα ] [ Μέγας Ναπολέων ] [ Διασπορά Μανιατών ] [ Ταίναρον 1... ] [ Ταίναρον 2... ] [ Καταγωγή Βενιζέλου 1 ] [ Αρχαιότητες... ] [ Καταγωγή Βενιζέλου 2 ] [ Σπήλαια Διρού 1 ] [ Αρεόπολη-Μελέτη 1 ] [ Οι Μανιάτες ] [ Ο Αρός ] [ Αρεόπολη-Μελέτη 2 ] [ Σπήλαια Διρού 2 ] [ Αλλόφυλοι στη Μάνη ] [ Ανάπτυξη Δήμων ] [ Ετυμολογία ονομάτων ] [ Κότρωνας ] [ Ξαρμάτωμα ] [ Νόστιμον Ήμαρ ] [ Αληθινή Ιστορία Διρού ] [ Η Ψυχή της Μάνης ] [ Ταινάριος άνθρωπος ] [ 590 τραγούδια ] [ Η Μάνη στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ ] [ Από το βάθος... ] [ Η μάνα μας... ] [ Μάνη και Καλαμάτα ] [ Νομός Μάνης ]

=======================================================================